
Nietolerancja glutenu i celiakia to zaburzenia wynikające z niezdolności organizmu do trawienia glutenu – białka, które występuje w kleistych ziarnach zbóż. Specjaliści żywienia podejrzewają, że oba te schorzenia mogą występować znacznie częściej, niż są diagnozowane. Objawy celiakii i nietolerancji glutenu przypominają inne schorzenia, wynikające z przewlekłego zaburzenia pracy jelit i dlatego mogą być błędnie diagnozowane.
Co to jest nietolerancja glutenu?
Nietolerancja glutenu, znana również jako nadwrażliwość na gluten, to stan, w którym organizm reaguje negatywnie na spożycie glutenu – białka występującego w pszenicy, jęczmieniu i życie. W odróżnieniu od celiakii nietolerancja glutenu nie powoduje trwałego uszkodzenia jelita cienkiego, ale objawy mogą być równie dokuczliwe. U osób z nietolerancją mogą występować dolegliwości takie jak bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, migreny, zmęczenie czy bóle stawów. Mechanizm tej nadwrażliwości nie jest w pełni poznany, ale uważa się, że reakcja nie jest związana z odpowiedzią autoimmunologiczną ani alergiczną. Kluczowym sposobem radzenia sobie z nietolerancją glutenu jest eliminacja produktów zawierających to białko z diety, co przynosi znaczną ulgę w objawach.
Czy celiakia i nietolerancja glutenu to, to samo?
Celiakia i nietolerancja glutenu to dwa różne schorzenia, choć oba związane są z reakcją organizmu na gluten. Około 1% populacji ludzkiej cierpi na celiakię (CD) i jest to jedno z najczęściej diagnozowanych schorzeń autoimmunologicznych. Do niedawno uważano, że CD dotyka głównie dzieci. Najnowsze badania pokazują jednak, że 60% diagnozowanych obecnie pacjentów z celiakią to osoby dorosłe, często powyżej 60 roku życia. Szerzej o najnowszych badaniach można przeczytać na portalu Pub Med.
- Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną, w której spożycie glutenu prowadzi do uszkodzenia kosmków jelitowych – struktur w jelicie cienkim odpowiedzialnych za wchłanianie składników odżywczych. To schorzenie ma podłoże genetyczne. Objawy obejmują przewlekłe biegunki, bóle brzucha, utratę masy ciała, niedobory witamin i minerałów oraz zmęczenie. Celiakia wymaga ścisłej diety bezglutenowej przez całe życie, ponieważ nawet niewielka ilość glutenu może wywołać stan zapalny.
- Nietolerancja glutenu (nadwrażliwość na gluten) nie jest chorobą autoimmunologiczną i nie powoduje trwałych uszkodzeń jelit. Objawy mogą być podobne, np. wzdęcia, bóle brzucha czy zmęczenie, ale mechanizm ich powstawania nie jest w pełni zrozumiały. W przeciwieństwie do celiakii, w nietolerancji glutenu nie dochodzi do reakcji autoimmunologicznej ani uszkodzenia jelita cienkiego.
Podsumowując, celiakia i nietolerancja glutenu to odrębne jednostki chorobowe, które wymagają różnych podejść diagnostycznych i terapeutycznych. Ważna jest precyzyjna diagnoza, aby dostosować odpowiedni sposób leczenia i diety.
Jakie są objawy nietolerancji glutenu?
Istnieje duże prawdopodobieństwo, że spośród milionów ludzi na całym świecie uczulonych na pszenicę, duży odsetek cierpi z powodu braku zdolności do trawienia glutenu. U niektórych osób zauważono, że objawy nadwrażliwości na gluten pojawiają się i znikają bez zauważalnej przyczyny. Zaburzenie występuje w różnych okresach życia, w nasilonym lub umiarkowanym stopniu i ustępuje, zależnie od zmiany sposobu odżywiania oraz stanu emocjonalnego.
Nietolerancja glutenu – objawy:
- biegunki – częsty objaw, związany z podrażnieniem jelit przez gluten, prowadzący do zaburzeń wchłaniania składników odżywczych,
- bóle brzucha – objawy pojawiają się w wyniku stanu zapalnego lub nadwrażliwości ścian jelit, wywołując dyskomfort i skurcze,
- wzdęcia – nadmierne gromadzenie gazów w jelitach po spożyciu glutenu prowadzi do uczucia pełności i napięcia w jamie brzusznej,
- bóle stawów – dyskomfort, sztywność i obrzęk w stawach mogą wynikać z reakcji zapalnej organizmu na gluten,
- migreny – silne bóle głowy występują często jako skutek nadwrażliwości na gluten; migreny często występują z nudnościami i światłowstrętem,
- zmęczenie – uczucie zmęczenia wynika z przeciążenia organizmu walką z nieprawidłową reakcją na gluten, a także z niedoborów składników odżywczych, spowodowanych zaburzeniami trawienia.
Objawy celiakii:
- biegunki – przewlekłe, tłuszczowe biegunki wynikające z zaburzonego wchłaniania składników odżywczych w jelicie cienkim,
- bóle brzucha – skurcze i dyskomfort w jamie brzusznej spowodowane stanem zapalnym jelit oraz trudnościami w trawieniu glutenu,
- utrata masy ciała – powodem spadku wagi jest upośledzone przyswajanie składników odżywczych oraz przewlekłe biegunki,
- niedobory witamin i minerałów – objawem celiakii są niedobory szczególnie żelaza, wapnia, witamin z grupy B i witaminy D, co może prowadzić do anemii, osłabienia kości i innych powikłań,
- zmęczenie – przewlekłe uczucie wyczerpania wynikające z niedożywienia, niedoborów oraz reakcji zapalnej w organizmie.
Trzustka i śledziona a nadwrażliwość na gluten
Nadwrażliwość na gluten z punktu widzenia medycyny chińskiej to zaburzenie pracy trzustki i śledziony. Medycyna chińska rozpatruje niezdolność do trawienia zdrowego pożywienia (ogólnie) jako wskazanie na osłabioną trzustkę i śledzionę. Objawy takie jak biegunki, bóle brzucha i wzdęcia są także oznakami osłabienia trzustki i śledziony bez powiązania z nadwrażliwością na gluten czy celiakią. Osoby borykające się z nietolerancją glutenu powinny wzmacniać trzustkę i śledzionę odpowiednio skonstruowaną dietą. Jak leczyć celiakię dietą? Ścisła dieta bezglutenowa jest podstawowym elementem terapii. Dodatkowo wyeliminowanie produktów prozapalnych może wspierać pracę trzustki i śledziony.
Czy dieta na celiakię i nietolerancję glutenu to, to samo?
Dieta na celiakię i dieta na nietolerancję glutenu mają podobny fundament – eliminację produktów zawierających gluten. Pomimo to istnieją istotne różnice wynikające z charakteru tych schorzeń.
W przypadku celiakii dieta bezglutenowa musi być absolutnie restrykcyjna i trzymana przez całe życie, ponieważ nawet śladowe ilości glutenu mogą wywołać reakcję autoimmunologiczną i uszkodzenie kosmków jelitowych. Dotyczy to nie tylko produktów spożywczych, ale również kosmetyków, leków czy suplementów zawierających gluten. W diecie na celiakię konieczne jest także unikanie krzyżowego zanieczyszczenia glutenem, np. podczas przygotowywania jedzenia.
Z kolei w przypadku nietolerancji glutenu, dieta może być bardziej elastyczna. Niektóre osoby z nietolerancją mogą tolerować niewielkie ilości glutenu bez większych objawów, a uszkodzenia jelit nie występują. Niemniej jednak większość osób z nadwrażliwością również decyduje się na ścisłe unikanie glutenu, aby poprawić swoje samopoczucie.
Chociaż obie diety opierają się na eliminacji glutenu, w celiakii konieczna jest znacznie większa dyscyplina i dbałość o unikanie nawet śladowych ilości tego białka, co odróżnia ją od podejścia stosowanego w nietolerancji glutenu. Zalecenia żywieniowe przy nadwrażliwości na gluten dotyczą przede wszystkim ograniczenia pokarmów ochładzających, które przyczyniają się do powstawania śluzu. W to miejsce wprowadza się więcej pożywienia o właściwościach ogrzewających.
Na czym polega dieta na nietolerancję glutenu?
Dieta na nietolerancję glutenu polega na eliminacji produktów zawierających gluten, aby złagodzić objawy i poprawić jakość życia. Kluczowym elementem jest unikanie pszenicy, żyta, jęczmienia oraz ich pochodnych, takich jak kasza manna, kuskus, bulgur czy niektóre rodzaje piwa. Gluten to elastyczne i mocne białko, które występuje w pszenicy, życie i jęczmieniu. Czwarte z podstawowych zbóż – owies, także zawiera gluten w znaczących ilościach. Owies nie wywołuje jednak dolegliwości u osób z celiakią i nietolerancją glutenu.
W zamian warto sięgać po produkty naturalnie bezglutenowe, takie jak ryż, ziemniaki, kukurydza, gryka, amarantus czy quinoa. Ważne jest także czytanie etykiet spożywczych, ponieważ gluten często ukrywa się w przetworzonych produktach, takich jak sosy, wędliny czy słodycze. Dieta powinna być zbilansowana i bogata w warzywa, owoce, zdrowe tłuszcze oraz białka, aby zapobiec niedoborom składników odżywczych. Regularne konsultacje z dietetykiem pomogą dostosować jadłospis i zapewnią wsparcie w skutecznym radzeniu sobie z nadwrażliwością na gluten.
Pingback: Alergia pokarmowa – 10 popularnych alergenów w diecie - jakwyleczyc.com