Uzależnienie od leków przeciwbólowych w Polsce staje się coraz większym zagrożeniem wraz ze wzrostem ilości sprzedanych opakowań. W 2023 roku było to ponad 85 mln opakowań – poinformowała TVP Poznań. Lekomania nie dotyczy tylko leków przeciwbólowych. Do tabletek od bólu głowy dochodzi uzależnienie od leków nasennych, uspokajających i hormonalnych u osób będących w zależności lekowej. W Polsce i innych krajach nastąpił gwałtowny wzrost zażywania z nadużywaniem leków. Nadmierne spożywanie leków wciąga młode, zdrowe osoby i niebezpiecznie uzależnia, zarówno od leków na receptę, jak i tych dostępnych bez recepty i nadzoru lekarza.
*
Uzależnienie od leków – co to znaczy?
Uzależnienie od leków, czyli lekomania to zależność lekowa, jedna z form toksykomanii, która wywołuje stan psychiczny lub fizyczny, wynikający z reakcji leku na organizm. Lekomania charakteryzuje się zmianami zachowania, które występują zawsze łącznie z przymusem stałego lub okresowego zażywania leku. Najwięcej osób
- uzależnienie od leków przeciwbólowych – dana osoba odczuwa przymus przyjmowania leków przeciwbólowych,
- uzależnienie od środków nasennych bez recepty – osoba uzależniona od leków nasennych nie dopuszcza do sytuacji, w której zabraknie jej tabletek,
- uzależnienie od leków uspokajających – stosowanie leków uspokajających z benzodiazepinami prowadzi do silnego uzależnienia,
- zależność od leków hormonalnych – uzależnienia od leków hormonalnych często obejmuje zespół abstynencyjny (zespół odstawienny), pojawiający się po zaprzestaniu przyjmowania leku.
Niebezpieczeństwo lekomanii polega między innymi na tym, że gdy rozwija się uzależnienie od leków, chory musi przyjmować coraz większe dawki dla otrzymania pożądanego efektu. Jednocześnie wzrasta niebezpieczeństwo przedawkowania i nasila się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, aż do zatrucia i śmierci.
Jak ma uzależnienie od leków przyczyny?
Współpraca:
Uzależnienie od leków może wynikać z długotrwałego stosowania substancji o właściwościach uzależniających, prowadząc do zmian w funkcjonowaniu psychicznym i somatycznym. Często dotyczy osób zmagających się z przewlekłym bólem, zaburzeniami psychicznymi lub problemami ze snem, które sięgają po leki w celu złagodzenia dolegliwości. Ryzyko wzrasta przy braku kontroli lekarskiej, samodzielnym zwiększaniu dawek oraz przedłużaniu kuracji.
Przyczyny zależności lekowej są często złożone. Lekomania może być efektem długotrwałego stosowania jednego lub kilku leków o właściwościach uzależniających. Substancje tego typu powodują przestrojenie czynności psychicznych oraz somatycznych. Uzależnienie od leków wywołuje zmianę zachowania osoby uzależnionej.
Jakie są objawy uzależnienia od leków?
Uzależnienie od leków uspokajających sprawia, że lekoman, gdy nie ma przy sobie tabletek, wpada w panikę. Jak rozpoznać uzależnienie od leków przeciwbólowych? Perspektywa braku dostępu do leków nasennych, przeciwbólowych czy hormonalnych może wywołać stan lękowy. Objawy lekomanii przypominają zespół abstynencyjny. Uzależniony od leków może mieć nie tylko napady paniki, ale stać się agresywny.
Objawy lekomanii często występujące u osób w podeszłym wieku to: drżenie mięśni, drażliwość, zaburzenia snu, problemy z koncentracją, a także kłopoty z mową. Uzależnienie to daje objawy pojawiające się stopniowo, najczęściej w sposób niezauważalny dla osoby uzależnionej, a nawet jej otoczenia. Lekoman czy lekomanka często manipuluje lekarzem w celu zwiększenia dawki leku, albo decyduje samodzielnie, że będzie brał dodatkowe dawki.
Główne objawy uzależnienia od leków:
- Objawy fizyczne: zawroty głowy, drgawki, poty, ból, skoki ciśnienia, palpitacje serca.
- Objawy psychiczne: drażliwość, lęk, problemy ze snem, brak apetytu, pogorszenie nastroju.
- Zachowanie uzależnionego: samodzielne zwiększanie dawek leku, przedłużanie na własną rękę kuracji przepisanych przez lekarza, próby manipulacji, aby lekarz przepisał silniejsze dawki leku.
- Zmiany osobowości: osoby uzależnione są obojętne na bodźce zewnętrzne, ciągle mają przy sobie jakieś leki, gromadzą ich zapasy, wpadają w panikę, gdy zapasy się kurczą.
Lekomania wpływa zarówno na czynności psychiczne, jak i somatyczne osoby uzależnionej. W ostrym przebiegu uzależnienia nagłe przerwanie dawkowania wywołuje poważne zaburzenia czynności organizmu. Warto zwrócić uwagę, że najszybciej wytwarza się zależność od leku na poziomie psychicznym, natomiast rzadziej i później zależność fizyczna (somatyczna). Nagłe odstawienie leku może spowodować zmiany funkcjonowania narządów wewnętrznych, w tym zaburzenia oddychania, skoki ciśnienia tętniczego krwi oraz rozstrojenie układu pokarmowego.
Jak uniknąć zależność od leków?
Lekomania obejmuje najczęściej osoby, które przyjmują leki przeciwbólowe i hormonalne. Zagrożone uzależnieniem są również te osoby, które sięgają po leki ułatwiające zasypianie, uspakajające, dopingujące i wywołujące stan euforii. Każda z tych grup leków niesie zagrożenia i może prowadzić do lekozależności.
Co zrobić, by nie wpaść w pułapkę lekomanii? Przede wszystkim nie uzależniać się od brania leków i szukać alternatyw. Ból głowy nie wynika z niedoboru paracetamolu czy ibuprofenu. Istnieją inne metody, niż sięganie po tabletkę. Warto wymienić takie metody wsparcia zdrowia jak: akupunktura, ziołolecznictwo i terapie manualne, które skutecznie przywracają zdrowie bez ryzyka uzależnień.
Leczenie lekomanii u osób starszych powinna poprzedzić profesjonalna diagnoza, najlepiej przez lekarza psychiatrę lub specjalistę terapii uzależnień. Diagnoza opiera się na kryteriach diagnostycznych, takich jak ICD-10 lub DSM-5.
Pomoc psychologiczna jest kluczowym elementem leczenia lekomanii. Psychoterapia, terapia poznawczo-behawioralna (CBT), terapia motywująca (MET) i terapia grupowa oraz terapia uzależnień pomaga zrozumieć przyczyny uzależnienia, radzić sobie z głodem lekowym i zapobiegać nawrotom.
W niektórych przypadkach stosuje się farmakoterapię, aby złagodzić objawy odstawienia lub leczyć współistniejące zaburzenia psychiczne. Detoksykacja, czyli kontrolowane odstawienie leku przeprowadza się pod nadzorem medycznym w warunkach szpitalnych lub w specjalistycznym ośrodku, aby zminimalizować ryzyko powikłań.
