Insulinooporność to problem zdrowotny, który dotyka około 30 procent osób w Polsce i miliony ludzi na całym świecie. Nie wszyscy zdają sobie sprawę z jego istnienia. Chroniczne zmęczenie i problemy z wagą oraz inne niepokojące objawy, powinny skłaniać do tego, aby przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu. W tym artykule wyjaśnimy, co to znaczy insulinooporność (IO), jak ją rozpoznać oraz jakie kroki podjąć, by poprawić swoje zdrowie.
Jaka jest definicja na insulinooporność?
Insulinooporność, czyli odporność na insulinę jest definiowana klinicznie jako niezdolność insuliny egzogennej lub endogennej do zwiększenia wychwytu i wykorzystania glukozy u danej osoby w takim samym stopniu, w jakim ma to miejsce w normalnej populacji.
Portal Pub Med, który obejmuje artykuły z dziedziny medycyny pod hasłem „insulin resistance” (insulinooporność) publikuje ponad 160 000 odniesień do badań i artykułów naukowych. Jednym z nich jest Insulinooporność Definicja i Konsekwencje – z którego zaczerpnięta jest powyższa definicja insulinooporności.
Insulinooporność to stan, w którym komórki organizmu stają się mniej wrażliwe na działanie insuliny – hormonu odpowiedzialnego za regulację poziomu glukozy we krwi. Insulina działa jak klucz otwierający komórki, aby mogły one pobierać glukozę (cukier) i wykorzystywać ją jako źródło energii. Gdy dochodzi do insulinooporości, ten mechanizm nie działa prawidłowo. Odporność na insulinę prowadzi różnych zaburzeń w tym trzech kluczowych dla funkcjonowania organizmu:
- nadmierne wydzielanie insuliny przez trzustkę,
- podwyższony poziom glukozy we krwi,
- zaburzenia metaboliczne, które mogą prowadzić do otyłości,
- mniejsza odporność organizmu na wystąpienie cukrzycy typu 2 oraz innych chorób.
Jak rozpoznać objawy insulinooporności?
Insulinooporność może rozwijać się latami, nie dając wyraźnych objawów. Często pierwsze sygnały są ignorowane lub mylone z innymi dolegliwościami. Poniżej prezentujemy listę 5 najczęściej występujące objawy insulinooporności.
Insulinooporość – objawy:
- problemy z wagą – trudności w schudnięciu, zwłaszcza w okolicach brzucha,
- zmęczenie – uczucie osłabienia i brak energii, szczególnie po posiłkach bogatych w węglowodany,
- ochota na słodycze – trudna do powstrzymania ochota na słodkie przekąski,
- problemy skórne – ciemne przebarwienia na skórze w pachwinach i ciemne rogowacenie (acanthosis nigricans),
- problemy hormonalne – u kobiet mogą wystąpić zaburzenia cyklu miesiączkowego i objawy zespołu policystycznych jajników (PCOS).
Dodatkowo może występować suchość w jamie ustnej (kserostomia). Kiedy poziom cukru jest przewlekle podwyższony, organizm stara się go wydalić przez nerki, co może prowadzić do odwodnienia i suchości błon śluzowych, w tym w jamie ustnej. Insulinooporność może powodować większe pragnienie, jednak mimo spożywania płynów suchość w jamie ustnej często utrzymuje się z powodu zaburzeń metabolicznych. Brzydki zapach z ust (halitoza) świadczy o tym, że komórki nie otrzymują odpowiedniej ilości energii z glukozy, organizm zaczyna spalać tłuszcze jako alternatywne źródło energii. W procesie tym powstają ciała ketonowe, które mogą wywoływać charakterystyczny, nieprzyjemny zapach z ust (często porównywany do zapachu acetonu). Brak odpowiedniej ilości śliny sprzyja namnażaniu się bakterii, które rozkładają resztki pokarmowe, co prowadzi do nieprzyjemnego zapachu. Insulinooporność często współwystępuje z zaburzeniami trawienia, jak refluks żołądkowo-przełykowy (GERD) czy dysbioza jelitowa, które również mogą być przyczyną brzydkiego zapachu.
Jak potwierdzić insulinooporność?
Insulinooporność można potwierdzić badaniami w laboratorium analiz medycznych. Diagnostyka insulinooporności polega na wykonaniu trzech poniżej wymienionych badań:
- badanie krwi – poziom glukozy i insuliny na czczo,
- indeks HOMA-IR – wskaźnik insulinooporności, który wylicza się na podstawie poziomu glukozy i insuliny,
- test OGTT – test tolerancji glukozy.
Jedynymi z mniej oczywistymi, ale charakterystycznymi objawami insulinooporności są zmiany skórne. Rogowacenie ciemne (acanthosis nigricans), czyli ciemne, zgrubiałe i aksamitne w dotyku przebarwienia skóry. Zmiany pojawiają się zwykle w miejscach, gdzie skóra naturalnie się zgina lub ociera – pod pachami i w pachwinach. Na dłoniach pojawiają się ciemne knykcie. Zmiany skórne nie tylko obniżają komfort życia, ale mogą być pierwszym sygnałem do samodzielnego rozpoznania. Rogowacenie ciemne mogą oznaczać, że organizm zmaga się z problemami metabolicznymi. Pojawienie się zmian skórnych i innych objawów insulinooporności powinno skłonić do wykonania badań i kontaktu ze specjalistą.
Co zrobić w przypadku insulinooporości?
Zmiana stylu życia jest kluczowym elementem walki z insulinoopornością. Dieta, aktywność fizyczna, redukcja stresu i regularne badania pomogą w utrzymaniu zdrowia. Poniżej prezentujemy kilka kroków, które mogą pomóc w przywróceniu prawidłowego wychwytu i wykorzystania glukozy u danej osoby w takim samym stopniu, w jakim ma to miejsce standardowo w populacji.
Insulinooporość – dieta:
- ograniczenie spożycia węglowodanów prostych (słodycze, białe pieczywo, napoje słodzone),
- wprowadzenie do diety na insulinooporość produktów bogatych w błonnik (warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe),
- zmiana olejów rafinowanych na zdrowe tłuszcze (oliwa z oliwek, awokado, orzechy) i białko (ryby, chude mięso, tofu).
- zwrócenie uwagi na regularność posiłków – unikanie długich przerw między nimi.
Insulinooporność – aktywność fizyczna i kontrola stresu:
Regularne ćwiczenia pomagają poprawić wrażliwość komórek na insulinę. Polecane są treningi i ćwiczenia podane poniżej:
- treningi aerobowe – spacer, bieganie, jazda na rowerze,
- ćwiczenia siłowe – zwiększają masę mięśniową,
- gimnastyka w wodzie – aqua aerobik
- relaksacja – joga, ćwiczenia oddechowe, mindfulness i medytacja pomagają kontrolować stres
Insulinooporość to stan, który może mieć poważne konsekwencje zdrowotne, jeśli zostanie zaniedbany. Jednak dzięki odpowiednim zmianom w stylu życia, regularnym badaniom i wsparciu medycznemu można skutecznie przeciwdziałać jej skutkom. W razie pytań możesz skontaktować się z dietetykiem medycyny chińskiej i omówić zmiany w stylu odżywiania na konsultacji dietetycznej online.
