W Polsce trwają konsultacje społeczne nad projektem „lex szarlatan”, czyli nowelizacją ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Celem nowych regulacji jest bezprecedensowe zaostrzenie walki z pseudomedycyną i praktykami pseudomedycznymi, zwłaszcza tymi, które wiążą się z medyczną dezinformacją i czerpaniem z niej korzyści finansowych. Rzecznik Praw Pacjenta (RPP) zyska szerokie uprawnienia, w tym możliwość nakładania kar finansowych sięgających nawet miliona złotych na pseudouzdrowicieli i inne podmioty.
Lex szarlatan – zwiększone uprawnienia Rzecznika Praw Pacjenta
Projekt ustawy tzw. lex szarlatan, który wszedł w fazę konsultacji 16 czerwca 2025 roku, jest wspólnym dziełem Ministerstwa Zdrowia i Biura Rzecznika Praw Pacjenta. Na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano właśnie projekt nowelizacji. Jego głównym założeniem jest znaczne rozszerzenie kompetencji RPP. Po nowelizacji będzie mógł skuteczniej reagować na naruszenia praw pacjentów i eliminować szkodliwe praktyki pseudomedyczne.
Nowe przepisy wprowadzają dla RPP zadanie: prowadzenie postępowań w sprawach praktyk pseudomedycznych. Będą one dotyczyć działań podejmowanych przez osoby nie wykonujące zawodu medycznego, które obiecują lub stosują metody niebędące świadczeniami zdrowotnymi, lecz którym przypisuje się właściwości lecznicze. Szczególnie istotne jest zwalczanie tych działań, które prowadzą do pogorszenia stanu zdrowia pacjentów lub zniechęcają do podjęcia albo kontynuowania leczenia zgodnego z aktualną wiedzą medyczną.
Wysokie kary za pseudomedycynę i medyczną dezinformację
Jedną z najbardziej znaczących zmian wprowadzanych przez lex szarlatan jest możliwość nałożenia przez RPP kary finansowej do miliona złotych. Kara ta będzie mogła objąć podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, organizatora strajku, a także osoby fizyczne lub podmioty prawne stosujące praktyki pseudomedyczne. Kara dla organizatora strajku dotyczyłaby sytuacji, w której strajk narusza zbiorowe prawa pacjentów np. poprzez uniemożliwienie dostępu do świadczeń zdrowotnych. Nowe przepisy zwiększają wysokość możliwych kar i precyzują procedury.
Współpraca:
Projekt ustawy wyraźnie odnosi się również do medycznej dezinformacji, uznając ją za praktykę pseudomedyczną. Zwłaszcza gdy służy ona uzyskiwaniu korzyści majątkowych lub osobistych w ramach działalności gospodarczej. Dodatkowo, prowadzenie działalności leczniczej bez wymaganego wpisu do rejestru, będzie równoznaczne z zastosowaniem niedozwolonej praktyki.
Bartłomiej Chmielowiec, Rzecznik Praw Pacjenta, już na początku 2025 roku zapowiadał walkę z pseudouzdrowicielami. Chodzi o wykorzystywanie trudnej sytuacji osób chorych. Nowe przepisy mają dać mu narzędzia do karania tych, którzy czerpią zyski z naiwności i cierpienia pacjentów.
Może Cię zainteresuje: Wlewy z DMSO – potencjalne zagrożenia
Nowe narzędzia RPP w walce z praktykami pseudomedycznymi
Lex szarlatan wyposaży RPP w instrumenty analogiczne do tych, którymi dysponuje Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:
- Ostrzeżenia publiczne: RPP będzie mógł wydawać publiczne ostrzeżenia, jeśli dane praktyki pseudomedyczne mogą zagrażać życiu lub zdrowiu pacjentów.
- Decyzje tymczasowe: Umożliwią one szybkie zobowiązanie podmiotu do zaprzestania szkodliwych działań, aby zabezpieczyć pacjentów do czasu zakończenia postępowania.
- Usuwanie skutków: RPP zyska uprawnienie do nakazania usunięcia skutków praktyk pseudomedycznych, nawet jeśli podmiot zaprzestał ich stosowania przed wydaniem decyzji. Brak realizacji tych działań będzie skutkował karą pieniężną.
Ponadto projekt przewiduje możliwość nałożenia kary pieniężnej na kierownika podmiotu medycznego. Kara do dwudziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia jest przewidziana za dopuszczenie się naruszenia praw pacjenta. Wzmocnione zostaną również uprawnienia RPP w postępowaniach cywilnych. Umożliwią wytaczanie powództw o zadośćuczynienie na rzecz bliskich pacjentów zmarłych na skutek naruszenia ich praw.
Nowa ustawa ma wejść w życie trzy miesiące po dniu ogłoszenia.
Źródło: RPP
